ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ ತುಂಬ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಪೂರ್ಣವಾದದ್ದು. ಕಡಲತೀರದ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶ, ಸೈಹಾದ್ರಿ ಬೆಟ್ಟ ಸಾಲುಗಳಿಂದ ಆವ್ರತವಾದ ಘಟ್ಟಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದುವರಿದ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಸಮೃದ್ಧವಾದ ನಿಸರ್ಗ ಸಂಪತ್ತಿನ ನೆಲೆ ಇದು.

ಭೌಗೋಳಿಕ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಇಲ್ಲಿಯ ಜನಾಂಗೀಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೂ ಗಮನಾರ್ಹವಾದುದು. ಕರಾವಳಿಗುಂಟ ವಾಸಿಸುವ ಅಂಬಿಗ, ಖಾರ್ವಿ, ಗಾಬಿತ, ಹರಿಕಂತ, ದಾಲ್ಜಿ ಮುಂತಾದ ಮೀನುಗಾರರು, ನಾಡವ, ನಾಮಧಾರಿ, ಕೋಮಾರಪಂಥ, ಹಾಲಕ್ಕಿ, ಪಟಗಾರ ಮೊದಲಾದ ಕೃಷಿಕರು, ಗಾಣಿಗರು, ವಾಣೇರು ಇತ್ಯಾದಿ ವೈಶ್ಯರು, ಹವ್ಯಕ, ದೈವಜ್ಞ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಗೌಡ ಸಾರಸ್ವತ, ಹೆಗಡೆ ಮೊದಲಾದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಮುದಾಯದವರು, ಮುಸ್ಲಿಂ ಮತ್ತು ಕ್ರೈಸ್ತ ಸಮುದಾಯದವರು, ಹೊಲೆಯರು, ಭಂಗಿಗಳು, ಚಮಗಾರರು, ಹಳ್ಳೇರು, ಮುಕ್ರಿ, ಆಗೇರ ಮುಂತಾದ ದಲಿತ ಸಮುದಾಯದವರು ಈ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜನಾಂಗವೂ ಭಾಷೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಆಚರಣೆ, ನಂಬಿಕೆ, ಜನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಕಲೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು ಸೌಹಾರ್ದಯುತವಾಗಿ ಬಾಳುವೆ ನಡೆಸುತ್ತಿವೆ.

ಜಿಲ್ಲೆಯ ದಲಿತ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ‘ಆಗೇರರು’ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರಾದರೂ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅನನ್ಯತೆಯಿಂದ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ. ಕೆನರಾ ಗೆಝೆಟಯರ್‌ನಲ್ಲಿ Ager’s are salt makers in the salt pan ಎಂಬ ಪ್ರಸ್ತಾಪವಿದೆ. ಉಪ್ಪಿನ ಆಗರಗಳಲ್ಲಿ ಉಪ್ಪು ತೆಗೆಯುವುದೇ ಇವರ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ಯೋಗವಾದುದರಿಂದ ಇವರನ್ನು ಆಗೇರರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಈ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ದಲಿತ ಸಮುದಾಯದ ಇತರ ಜನಾಂಗಗಳಾದ ಹಳ್ಳೇರು, ಮುಕ್ರಿಯರೊಡನೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ದೈಹಿಕ ಚರ್ಯೆ ಮತ್ತು ವೇಷಭೂಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಬದುಕು ಮತ್ತು ಆಚಾರ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.

ಆಗೇರರ ಮೂಲದ ಕುರಿತು ಸಂಶೋಧಕರಲ್ಲಿ ಹಲವು ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿವೆ. ಗುಜುರಾತ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಉಪ್ಪಿನ ಆಗರಗಳಲ್ಲಿ ಉಪ್ಪು ತೆಗೆಯುವ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ‘ಅಗರ್ಸ್’ ಎಂಬ ಜನಾಂಗದ ಒಂದು ಗುಂಪು ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡದ ಕರಾವಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದು ಇಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆಸಿ ಉಪ್ಪು ತೆಗೆಯುವ ಕಾಯಕ ಆರಂಭಿಸಿದರು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ಅಗರ್ಸ್ ಜನಾಂಗದ ದೈಹಿಕ ಚರ್ಯೆಯೂ ಆಗೇರರ ದೈಹಿಕ ಚರ್ಯೆಗೆ ಹೋಲಿಕೆಯಾಗುವುದರಿಂದ ಈ ಊಹೆ ನಿಜವೂ ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇನ್ನೊಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯದಂತೆ ಆಗೇರರು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡದ ಕೂಸಾಳು ಹೊಲೆಯರ ಗುಂಪೊಂದು ಕೃಷಿ ಕೂಲಿಗಾಗಿ ಈ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ನಾಡವರ ಹೊಲದಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಕೂಲಿ ಮತ್ತು ದನ ಕಾಯುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತ ಇಲ್ಲಿ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡತೊಡಗಿದರು. ಆಗ ಅವರನ್ನು ‘ಗೋವಳರು’ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮುಂದೆ ಇವರು ಸಾಣಿಕಟ್ಟಾ ಮೊದಲಾದ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಪ್ಪಿನ ಆಗರಗಳಲ್ಲಿ ಉಪ್ಪು ತೆಗೆಯಲು ಆರಂಭಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಆಗರಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವುದರಿಂದಲೇ ‘ಆಗೇರರು’ ಎಂದು ಕರೆಯಿಸಿಕೊಂಡರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆಗೇರರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬದುಕನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಿದರೆ ಎರಡನೆಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೇ ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರವಾದುದು ಅನಿಸುತ್ತದೆ.

ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅಂಕೋಲಾ, ಕುಮಟಾ ಮತ್ತು ಕಾರವಾರ ತಾಲೂಕಿನ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಆಗೇರರ ವಾಸ್ತವ್ಯದ ನೆಲೆಗಳು ಕಾಣಿಸುತ್ತವೆ. ಆಗೇರರ ಒಟ್ಟೂ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತರಿಂದ ಇಪ್ಪತ್ತೆರಡು ಸಾವಿರಷ್ಟಿದೆ. ಸ್ವಂತ ಜಮೀನು ಹೊಂದಿದ ಕುಟುಂಬಗಳು ತೀರ ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಬಹುತೇಕ ಕುಟುಂಬಗಳು ನಾಡವರ ಮತ್ತು ಸಾರಸ್ವತರ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆದಿದ್ದವು. ಸರಕಾರ ನಿವೇಶನ ಮತ್ತು ಮನೆ ನೀಡಿದ ಬಳಿಕ ಅವರು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲವರು ಬೇಸಾಯದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಉಪ್ಪಿನಾಗರದ ಕೂಲಿ, ಕೃಷಿಕೂಲಿ ಮತ್ತು ಕಲ್ಲುಗಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಕಡಿದು ತೆಗೆಯುವುದು ಆಗೇರರ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ಯೋಗಗಳು.

ಆಗೇರರು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರತಿ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಮಾಜದ ಹಿರಿಯರಾಗಿ ಬುಧವಂತ, ಕೋಲ್ಕಾರರಿರುತ್ತಾರೆ. ಮದುವೆ, ನಾಮಕರಣ, ಅಂತ್ಯ ಸಂಸ್ಕಾರ ಮೊದಲಾದ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇವರದೇ ಪೌರೋಹಿತ್ಯ. ಜಾತಿ ಜಗಳಗಳಾದರೆ ನ್ಯಾಯ ನಿಖಾಲೆ ಮಾಡಿ ಬಗೆಹರಿಸುತ್ತಾರೆ. ನಾಲ್ಕು ಹಳ್ಳಿಗೊಬ್ಬರಂತೆ ಸೀಮೆ ಬುದವಂತ ಕೋಲ್ಕಾರರಿದ್ದು ಇವರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸುವರು. ಇವರೆಲ್ಲರ ಮೇಲಿನ ಪರಮಾಧಿಕಾರ ಅಂಕೋಲೆಯ ಐಗಳ್ ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದು ಸಮಸ್ತ ಆಗೇರ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ “ಐಗಳ್” ಮನೆತನದವರು “ಗುರು”ಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಗುರುಮನೆಯ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿಯ ಹಾಸುಗಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ನಿಂತು ಅನ್ಯಾಯವಾದವರು ನ್ಯಾಯ ಕೇಳಿ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅಂಕೋಲೆಯ ವೆಂಕಟರಮಣ ದೇವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಕುಲದೇವರೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ ಆಗೇರರು ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ಕಾರ್ತಿಕೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಗುರುಗಳಿಗೆ ಗುರುಕಾಣಿಕೆ, ವೆಂಕಟರಮಣ ದೇವರಿಗೆ ಹರಕೆ ಒಪ್ಪಿಸುವ ಸೇವೆಯನ್ನು ಈಗಲೂ ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಆಗೇರರ ಮೈಬಣ್ಣ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಪ್ಪು, ಅಷ್ಟೊಂದು ಎತ್ತರವಲ್ಲ, ಕಪ್ಪು ಮೈ ಬಣ್ಣದ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೊಂಡು ಮೂಗಿನ ದೈಹಿಕ ಚಹರೆಯ ಆಗೇರ ಗಂಡಸರು ಶ್ರಮದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವಾಗ ಕೇವಲ ಕಚ್ಚೆ ಉಡುವ ಕ್ರಮ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ಹೆಂಗಸರು ಹಾಲಕ್ಕಿಗಳಂತೆ ಸೀರೆಯನ್ನು (ಗೇಟಿಗೆ ಕಟ್ಟಿ) ಉಟ್ಟು ಕುಪ್ಪಸ ತೊಡದೆ ಎದೆ ಮುಚ್ಚುವ ಹಾಗೆ ಕೊರಳ ತುಂಬ ಕರಿಮಣಿ ಹಾರ ತೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದೀಗ ಆಧುನಿಕ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹುಟ್ಟು ಸಾವುಗಳನ್ನು ಮೈಲಿಗೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸುವ ಆಗೇರರು ಎರಡೂ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ದಿನಗಳ ಮೈಲಿಗೆ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮದುವೆ ಮುಂತಾದ ಮಂಗಲ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಮೊದಲು ಪುರೋಹಿತರನ್ನು ಕರೆಯುವ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಬುಧವಂತನೇ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆಗೇರರಲ್ಲಿ ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಪದ್ಧತಿ ಇಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ‘ತೆರ’ (ಕನ್ಯಾ ಶುಲ್ಕ) ಕೊಡುವ ಪದ್ಧತಿ ಇದೆ.

ಜಿಲ್ಲೆಯ ಒಟ್ಟೂ ದಲಿತ ಸಮುದಾಯದ ನಡುವೆ ಆಗೇರರು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬದುಕು ಅನನ್ಯವಾದುದು. ಹಬ್ಬ ಹುಣ್ಣಿಮೆಗಳನ್ನು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಬ್ಬದಡಿಗೆಗೆ ಹಿಟ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಜುಟ್ಟಕ್ಕೆ ಮಲ್ಲಿಗೆ ಏರಿಸಿ ಬಾಹ್ಯಾಡಂಬರ ತೋರುವ ಜಾಯಮಾನ ಇವರದು. ಸುತ್ತಲಿನ ರಥೋತ್ಸವ, ಕಾರ್ತಿಕೋತ್ಸವ, ಬಂಡಿಹಬ್ಬದ ಜಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಲೆ ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರ ಕುರಿತು ಅಪಾರ ಆದರ ಅಭಿಮಾನ ತೋರುವ ಆಗೇರರ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ಮನರಂಜನೆಯೆಂದರೆ ಯಕ್ಷಗಾನ. ಬಯಲಾಟಗಳಾಗಲಿ, ಮೇಳದ ಆಟಗಳಾಗಲೀ ನಾಲ್ಕೈದು ಮೈಲಿ ದೂರವಾದರೂ ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಗಿ ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ಕುಳಿತು ಆಟ ನೋಡುವ ಹುಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಆಗೇರರ ವಾಸ್ತವ್ಯದ ಎಲ್ಲ ಕೇರಿಗಳಲ್ಲು ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರದರ್ಶನ ಏರ್ಪಡಿಸುವುದೊಂದು ಹೆಮ್ಮೆ ಇವರಿಗೆ. ಆಗೇರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿಯೇ ಹೆಸರಾಂತ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾವಿದರೂ ತಲೆಮಾರಿನಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಅಗ್ಗರಗೋಣದ ಮಾಳು ಆಗೇರ, ಗಣಪು ಮಾಸ್ತರ, ಮಾಸ್ಕೇರಿಯ ರಾಕು ಆಗೇರ, ಕೃಷ್ಣ ಆಗೇರ, ಜಟ್ಟಿ ಆಗೇರ, ವಂದಿಗೆಯ ಬಂಟ ಆಗೇರ, ಬಲಿಯಾ ಆಗೇರ, ಬುದ್ದು ಭಾಗವತ, ರಾಮಾ ಆಗೇರ, ನೀಲಂಪುರದ ಬೀರಾ ಆಗೇರ, ನಾರಾಯಣ ಹಾಸ್ಯಗಾರ, ಗೋಕರ್ಣದ ಅಮಾಸ್ಯಾ ಆಗೇರ, ಸೂರ್ವೆಯ ಬೇಡು ಆಗೇರ, ಹಿಲ್ಲೂರಿನ ನಾರಾಯಣ ಆಗೇರ ಮುಂತಾದವರು ಹಳೆಯ ತಲೆಮಾರಿನಲ್ಲಿ ಮೇಳಕಟ್ಟಿ ಹಳ್ಳಿ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ ಕಲಾವಿದರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವರ್ತಮಾನದಲ್ಲಿಯೂ ಹೊಸ ತಲೆಮಾರಿನ ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಭೆಗಳು ಈ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಬೆಳಗುತ್ತಿವೆ. ಆರ್.ಜಿ.ಗುಂದಿ, ಗುಣು ಮಾಸ್ತರ, ಸುರೇಶ ಮಾಸ್ತರ ಬೆಳಸೆ, ದಿಗಂಬರ ಆಗೇರ, ರಾಜು ವಂದಿಗೆ, ನಾಗರಾಜ ಶೇಡಗೇರಿ, ಮಹೇಶ ವಂದಿಗೆ, ವಿರೇಂದ್ರ ವಂದಿಗೆ ಮುಂತಾದ ಕಲಾವಿದರು ಯಕ್ಷರಂಗದಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಹೆಸರು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಆನಂದು ಅಂಕೋಲಾ ಎಂಬ ಯುವಕನೋರ್ವ ಯಕ್ಷಗಾನ ಭಾಗವತಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅದ್ಭುತ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದ್ದು, ತನ್ನ ಮಧುರ ಕಂಠದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣೋತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಅಭಿಮಾನಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ. ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಹೊರರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರದರ್ಶನ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ “ಸಾಲಿಗ್ರಾಮ ಮೇಳದಲ್ಲಿ” ಪ್ರಧಾನ ಭಾಗವತನಾಗಿ ಆನಂದು ಅಂಕೋಲಾ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಆಗೇರ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ.

ವಾದನ ಕಲೆಯಲ್ಲೂ ನಿಪುಣರಾದ ಆಗೇರರು ಮದುವೆ ಮುಂತಾದ ಮಂಗಲ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮದೇ ಆದ “ಪಂಚವಾದ್ಯ” ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಆಗೇರರು ವಾಸಿಸುವ ಪ್ರತಿ ಹಳ್ಳಿ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲೂ ಇಂತ ಪಂಚವಾದ್ಯಗಳ ತಂಡಗಳು ಇದ್ದವು. ಶಹನಾಯಿ, ಶ್ರುತಿ, ಡೊಳ್ಳು, ಸಮ್ಮಿಳು, ಚಕ್ರತಾಳ - ಹೀಗೆ ಐದು ವಾದ್ಯವಿಶೇಷಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಕಲಾವಿದರ ತಂಡವೊAದು ಸಜ್ಜಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಅನ್ಯ ಜಾತಿಯ ಮಂಗಲ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೂ ಬೇಡಿಕೆ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಆಧುನಿಕ ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸೆಟ್ಟುಗಳ ಭರಾಟೆಯಲ್ಲಿ ಪಂಚವಾದ್ಯ ಕೇವಲ ಜಾನಪದ ಸಮ್ಮೇನಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ.

ಆಗೇರರಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಾದ್ಯವಿಶೇಷವೆಂದರೆ “ಹಲಗೆವಾದ್ಯ”. ಆಗೇರರು ವಾಸಿಸುವ ಎಲ್ಲ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಗ್ರಾಮ ದೇವತೆಗಳ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಆಗೇರರ ಹಲಗೆವಾದ್ಯ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲೂ ನಾಲ್ಕಾರು ಹಲಗೆವಾದ್ಯ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಥ್ ನೀಡಲು ಜಾಗಟೆ ಬಾರಿಸುವ ಕಲಾವಿದರ ತಂಡವೊAದು ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ.

ಆಗೇರ ಜನಾಂಗದ ವಿಶೇಷವಾದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ ಯಾವುದೇ ಕುಸುರಿ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಬಹುಬೇಗ ಕರತಲಾಮಲಕ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ನೈಪುಣ್ಯತೆ. ಇದೇ ಕಾರಣದಿಂದ ಈ ಜನಾಂಗದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಮಿಕರಿದ್ದಾರೆ. ಮಣ್ಣಿನ ಸುಂದರ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಶಿಲ್ಪಿಗಳಿದ್ದಾರೆ. ಆಳವಾದ ಕಲ್ಲುಗಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಇಳಿದು ಮಿಠಾಯಿಯಂತೆ ಚೀರೆಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಕಟೆದು ತೆಗೆಯುವುದನ್ನೇ ವೃತ್ತಿಯನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡ ಬಹುಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾರ್ಮಿಕರಿದ್ದಾರೆ. ಇವರೆಲ್ಲ ಶಿಕ್ಷಣ ವಂಚಿತರು ಅಥವಾ ಅರ್ಧಕ್ಕೆ ಓದು ನಿಲ್ಲಿಸಿದವರು ಎಂಬುದು ವಿಷಾದನೀಯ.

ಆಗೇರರಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳಾಚೆ ಸುಶಿಕ್ಷಿತರ ಪ್ರಮಾಣ ಕೇವಲ ಶೇಕಡಾ ಮೂವತ್ತರಷ್ಟಿತ್ತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಜಾಗೃತಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದೆಯಾದರೂ ಉಳಿದ ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ತೃಪ್ತಿದಾಯಕವೇನೂ ಅಲ್ಲ. ಸುಶಿಕ್ಷಿತರಲ್ಲೂ ಪದವೀಧರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಮಾತ್ರ. ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವೀಧರರಂತೂ ತೀರ ವಿರಳ. ಒಟ್ಟೂ ಜನಾಂಗದಲ್ಲಿ ಒಂದನೇ ದರ್ಜೆಯ ಆಫೀಸರ್ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲಿದ್ದವರು ಕೇವಲ ಒಬ್ಬರು ಮಾತ್ರ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಐವರು ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಎಮ್.ಟೆಕ್.ಪದವೀಧರರು ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ನಿರುಪಮಾ ವಂದಿಗೆ ಎಂಬ ಯುವತಿ ಈ ಜನಾಂಗದಲ್ಲಿ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಪದವಿ ಪಡೆದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳೆ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ. ಸಚಿನಕುಮಾರ್ ಗುಂದಿ ಎಂಬ ಯುವಕ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಕಂಪನಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದು ಎರಡು ವರ್ಷ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿ ಮರಳಿದ್ದಾನೆ. ಇದೀಗ ಅಮೇರಿಕೆಯ ಟೆಕ್ಸಾಸ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶದ ಅನುಭವ ಪಡೆದ ಮೊದಲಿಗನೆಂಬ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಒಟ್ಟೂ ಜನಾಂಗದಲ್ಲಿ ಜಗದೀಶ್ ಹಾರ್ವಾಡೇಕರ್ ಎಂಬ ಒಬ್ಬರು ಮಾತ್ರ ಎಲ್.ಎಲ್.ಬಿ. ಪದವಿ ಪಡೆದಿದ್ದು ನ್ಯಾಯವಾದಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ರಾಜಕೀಯ ರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಆಗೇರರು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ತೊಡಗಿಕೊಳ್ಳಲು ಇನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಗ್ರಾಮಪಂಚಾಯತ, ತಾಲೂಕು ಪಂಚಾಯತ ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲಾ ಪಂಚಾಯತಗಳಳ್ಲಿ ಸದಸ್ಯತ್ವ ಪಡೆದ ವಿರಳ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಕಾಣಸಿಗುವವರಾದರೂ ಇವರೆಲ್ಲ ಮೀಸಲಾತಿಯ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶ ಪಡೆದವರು. ಸಮರ್ಥ ನಾಯಕತ್ವದ ಗುಣವಿಲ್ಲದೆ ಒಂದು ಅವಧಿಯನ್ನು ದಾಟಿ ಆಚೆ ಹೋಗಲಾರದ ದೌರ್ಬಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನ ಮುಗಿದು ಹೋಗುವುದು ಸರ್ವೇ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ.

ಔದ್ಯೋಗಿಕ ರಂಗದಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಆಗೇರರು ವಿಫಲರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂದೇ ಹೇಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆಧುನಿಕತೆ ಒದಗಿಸಿದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಉದ್ಯೋಗದ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಅರಸಿ ಪಡೆಯುವಂತಾಗಲೀ, ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ಛಲವಾಗಲೀ ಇನ್ನು ಆಗೇರರ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿರುವುದೇ ಅವರು ಅವಕಾಶ ವಂಚಿತರಾಗಲು ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ ಎನ್ನಬಹುದು. ಮೀಸಲಾತಿ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿಯೂ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಇತರ ದಲಿತ ಸಮುದಾಯಗಳೊಡನೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಶಕ್ತಿ ಆಗೇರರಿಗೆ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ.

ಸರಕಾರದ ಮೀಸಲಾತಿ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಸದುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಜಾಗೃತಿ ಇನ್ನೂ ಆಗೇರರಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಸಂಘಟನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಒಂದುಗೂಡುವಲ್ಲಿ ನಿರಾಸಕ್ತಿ, ಇಡಿಯ ಸಮಾಜವನ್ನು ಕೈಹಿಡಿದು ಮುನ್ನಡೆಸಬಲ್ಲ ನಾಯಕತ್ವದ ಕೊರತೆ, ಅಸ್ಪ್ರಶ್ಯತೆಯ ಕೀಳಿಮೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗದ ಹಿಂಜರಿಕೆಯ ಸ್ವಭಾವ, ಇಂದಿನದು ಸಾಕು ನಾಳೆಯ ಚಿಂತೆ ನಮಗಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಅಲ್ಪ ತೃಪ್ತಿ, ಯಾರಾದರೂ ಬಂದು ನನ್ನನ್ನು ಉದ್ಧಾರ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯಿಲ್ಲದೇ ಕಾಯುವಿಕೆ, ಇಂಥ ಮನೋಧರ್ಮಗಳು ಆಗೇರ ಸಮಾಜದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅತಿಯಾಗಿ ಕಾಡುವ ಆತಂಕಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಆತಂಕಗಳನ್ನು ದಾಟಿ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಉಜ್ವಲಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸ ಇಡಿಯ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬಂದರೆ ಈ ಜನಾಂಗ ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೆಳಕನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.